Bedrijfsoverdracht

CNOOP is een onafhankelijke corporate finance-boutique met een sterke focus op het midden- en kleinbedrijf. Wij helpen o.a. ondernemers en investeerders met het creëren van waarde middels aan- of verkoop van een bedrijf. CNOOP is gevestigd in Breda, maar werkt via een Regus-abonnement in Regus-kantoren in heel de BeNeLux.

Voor verkoopbegeleiding rekent CNOOP een verlaagd uurtarief en een succesfee. Het zwaartepunt van ons tarief ligt bij verkoopbegeleiding bij de succesfee.
Bij koopbegeleiding vinden we een succesfee minder goed passen. Veelal rekenen we bij koopbegeleiding een regulier uurloon.
Ons honorarium geschiedt altijd in overleg.

CNOOP is voornamelijk actief met het initiëren, begeleiden en financieren van bedrijfsovernames in het midden- en kleinbedrijf. We zijn er in het verkoopproces van A-Z; van het verkoopklaar maken van een onderneming (juridisch, fiscaal, financieel etc.) tot nazorg na closing van de deal.

Een bedrijf verkopen gebeurt bij de meeste ondernemers maar één keer in hun carrière. Het is begrijpelijk dat dit vragen oplevert. In dit artikel geven we een overzicht van de 10 stappen in een overnameproces.

Dit artikel is vooral geschreven vanuit het oogpunt van de verkopende partij. De stappen zijn in chronologische volgorde opgenomen. Vanzelfsprekend zijn er uitzonderingssituaties waarin stappen worden overgeslagen of andere stappen noodzakelijk zijn.

Stap 1 – Indicatieve waardebepaling van de aandelen

Een overnameproces begint met een indicatieve waardebepaling van de aandelen van de verkoper.

De waarde van de aandelen is afhankelijk van de toekomstige strategie. Dit houdt in dat er een verschil kan zitten in de waarde die de aandelen voor de verkoper hebben, versus de waarde die de aandelen voor de potentiële kopers (met een andere strategie) hebben.

Op basis van de strategie die de verkoper zou uitvoeren wanneer deze de aandelen niet zou verkopen, wordt een indicatieve waardebepaling uitgevoerd. Het verkopen van het bedrijf heeft voor de verkoper enkel zin als er een prijs boven deze waarde ontvangen kan worden. Slechts in dit geval creëert de verkoop voor de verkopende partij waarde. De indicatieve waardebepaling dient derhalve voornamelijk als ondergrens voor de prijs bij een verkoop.

De waardebepaling vindt veelal plaats middels een discounted cash flow-methode. Bij een discounted cash flow wordt de waarde berekend door toekomstige vrije kasstromen te verdisconteren met de bijbehorende vermogenskostenvoet.

In stap 5 wordt bij de overnameonderhandelingen aansluiting gezocht bij de waarde die het bedrijf voor de koper heeft, om zo het verschil tussen de waarde die het bedrijf voor de verkoper heeft en de prijs die de verkoper ontvangt bij verkoop te maximaliseren.

Stap 2 – Opstellen teaser, informatiememorandum & dataroom

Om toekomstige kopers te informeren wordt een teaser, een informatiememorandum en een dataroom gemaakt.

• De teaser biedt globale informatie over de onderneming, meestal net genoeg om interesse voor ontvangst van het informatiememorandum op te wekken;
• Het informatiememorandum wordt enkel na het ondertekenen van een geheimhoudingsovereenkomst verstrekt en bevat uitgebreide informatie over de onderneming (historische gerealiseerde resultaten, verwachte toekomstige resultaten, belangrijkste leveranciers, werknemers en klanten en algemene informatie over het bedrijf en het managementteam);
• Een toekomstige koper zal een due diligence-onderzoek uit willen voeren om de juistheid en de volledigheid van de gepresenteerde cijfers te controleren. Met het opzetten van een dataroom wordt deze stap alvast voorbereid. Een dataroom bevat bijvoorbeeld financiële, fiscale, juridische, strategische en IT-gegevens.

Stap 3 – Potentiële kopers zoeken en benaderen

Een overname-adviseur heeft kennis van de markt en weet via o.a. het handelsregister en andere netwerken / registers strategische kopers te selecteren. Op basis van kennis en ervaring worden ook de financiële sponsors geselecteerd. Alle partijen worden opgenomen op een longlist.

In overleg wordt bepaald welke potentiële kopers van de longlist ook daadwerkelijk benaderd gaan worden (wat resteert is de shortlist).

Alle bedrijven en financiële sponsors op de shortlist ontvangen een teaser en worden gebeld door de overname-adviseur. Bij interesse volgt na ondertekening van een geheimhoudingsovereenkomst het informatiememorandum.

Stap 4 – Besprekingen met potentiële kopers

Potentiële kopers gaan graag het gesprek aan met het management en eventuele andere sleutelfiguren.

Om de verkopers hierop voor te bereiden, houdt de overname-adviseur eerst een ‘dry-run’ van dergelijke gesprekken met de verkopers. Hierin worden de gesprekken geoefend en wordt uitgelegd waar wel en waar geen antwoord op gegeven mag worden. Vragen over prijs en voorwaarden zijn veelal voor de overname-adviseur. Vragen over de onderneming en de producten voor het managementteam.

In deze fase is het bekend geraken van de verkoopplannen bij het personeel nog niet gewenst. De gesprekken met potentiële kopers vinden veelal plaats op neutraal terrein; het kantoor van de overname-adviseur of in een extern gehuurde ruimte (hotel / restaurant / vergaderruimte).

Stap 5 – Het biedingsproces

De waarde van het bedrijf voor de verkoper (uit stap 1) geldt als onderkant van de bandbreedte in de onderhandelingen over de prijs. Veel interessanter bij de onderhandelingen is de waarde van het bedrijf voor de koper.

Als de koper door synergievoordelen bijvoorbeeld hogere kasstromen kan genereren of kan ondernemen met een lagere vermogenskostenvoet, dan mag de verkoper best een gedeelte van deze waarde toe-eigenen bij de onderhandelingen. Zeker wanneer de waarde van de verkoper plus de premium onder de waarde van de verkoper blijft. Beide partijen creëren dan waarde met de deal.

Afhankelijk van de situatie wordt een biedingsproces geïnitieerd. Voor het verkrijgen van een zo hoog mogelijke prijs, is concurrentie tussen de kopers aan te raden.

• Zijn er veel verschillende potentiële kopers, dan ligt een veilingmodel met een minimumprijs voor de hand.
• Is er een voorkeur voor een bepaalde koper, dan kunnen exclusieve onderhandelingen met deze koper gestart worden.

Stap 6 – De intentieovereenkomst

Is er wederzijdse interesse en een voorkeur voor een bepaalde koper, dan kan een intentieovereenkomst tot koop (LOI) overeengekomen worden.

Een LOI is een document waarin de globale voorwaarden waaronder partijen bereid zijn een transactie te effectueren zijn opgenomen. Hierbij wordt bijvoorbeeld een indicatieve bieding afgegeven door de potentiële koper, kan een break-up fee overeengekomen worden en kan exclusiviteit onderdeel van de afspraken vormen.

Stap 7 – Due diligence-onderzoek

Een bedrijf overnemen gaat gepaard met risico’s. Op verkopers van een bedrijf rust een informatieplicht en op kopers van een bedrijf rust een onderzoekplicht.

Om hier invulling aan te geven en de risico’s die gepaard gaan met een bedrijfsovername te mitigeren, voeren kopers veelal een due diligence-onderzoek uit.

Via de dataroom zijn de gegevens voor het boekenonderzoek reeds voorbereid. Meestal vragen potentiële kopers om extra duiding of om aanvullende gegevens. De overname-adviseur begeleidt dit proces.

Stap 8 – De koopovereenkomst

Zijn partijen het nagenoeg eens, dan wordt door een advocaat een concept koopovereenkomst opgesteld.

Een concept koopovereenkomst bevat al hetgeen partijen hebben afgesproken over de prijs en voorwaarden van de deal. Naast de hoofdtekst bevat de koopovereenkomst vaak bijlagen met bijvoorbeeld een achtergestelde aandeelhouderslening, garantiebepalingen, vrijwaringen, pandaktes, managementovereenkomsten, escrow-overeenkomsten en aandeelhouders- of bestuursbesluiten.

Vanzelfsprekend is het concept voer voor discussie. Advocaten en overname-adviseurs brengen de risico’s in kaart en passen de tekst overeenkomstig aan.

Een definitieve koopovereenkomst inclusief bijlagen bevat met gemak meer dan 100 pagina’s.

Stap 9 – Closing

Op de dag van closing vinden verschillende handelingen plaats. Samen resulteren deze handelingen in de overdracht. Te denken valt aan handelingen als:

1. Koper en verkoper ondertekenen de achtergestelde aandeelhouderslening;
2. Koper betaalt de koopprijs (via de derdenrekening van de notaris);
3. Akte van levering – Verkoper levert de aandelen aan de koper;
4. Akte van levering – Koper aanvaardt de aandelen van de verkoper;
5. De huidige bestuurders worden ontslagen via de AvA;
6. Aan de huidige bestuurders wordt decharge verleend voor de interne aansprakelijkheid;
7. De nieuwe bestuurders worden aangenomen via de AvA;
8. De notaris werkt het aandeelhoudersregister bij;
9. De notaris werkt het handelsregister bij;
10. De notaris maakt de overnamesom over op de rekening van verkopers.

Stap 10 – Afronden verkooptraject

Ook na closing blijven partijen in contact. Zulks bijvoorbeeld wanneer het management nog gevormd wordt door de verkopende partij of wanneer er een conflict ontstaat. Voor het afronden van het verkooptraject dient dus rekening gehouden te worden met nazorg.

Samenvatting

Een overnameproces kent in de basis een chronologische volgorde. Vanzelfsprekend zijn er uitzonderingssituaties waarin stappen worden overgeslagen of andere stappen noodzakelijk zijn.

Veel van de stappen in een overnameproces zijn stappen waar een verkoper of een koper niet eerder ervaring mee heeft gehad. Dit resulteert in de toegevoegde waarde van een overname-adviseur; het begeleiden en adviseren om met de transactie een zo goed mogelijke samenstelling van prijs en voorwaarden te realiseren.

Bij een overgang van onderneming blijven de rechten van uw personeel onveranderd. De overnemende partij mag dus niet kiezen om (bepaalde) werknemers niet over te nemen of minder salaris te gaan betalen.

Een beter aanbod doen mag altijd (bijvoorbeeld omdat de overnemende partij haar personeel beter beloont dan de verkopende partij deed en dit verschil graag ten gunste van de werknemers van de verkopende partij recht wenst te trekken).

Is er geen sprake van een overgang van een onderneming (bijvoorbeeld bij een activa-/passivaovereenkomst waarbij in de feitelijke situatie geen sprake is van overgang van een onderneming), dan zijn uitzonderingen mogelijk.

CNOOP hanteert een assertieve manier van werken. Via registers, netwerken en kennis van de markt selecteren wij potentiële kopers. Uiteraard vergeten we de financiële sponsors niet. Meestal selecteren we zo’n 50 potentiële kopers. Onze selectie leggen we vervolgens aan u voor. Samen bepalen we welke potentiële kopers benaderd worden.

Een bedrijfsovername in het MKB wordt vaak gefinancierd met een combinatie van liquide middelen van de koper, bankfinanciering, achtergestelde lening van de verkoper en een earn-out. Deze combinatie levert een situatie op die de overname financierbaar maakt en tegelijkertijd geen afbreuk doet aan de risicobereidheid van zowel koper als verkoper.

Een overname kan op 3 manieren geschieden: middels een overname via een activa/passiva-transactie, een overname via een aandelentransactie of een fusie (juridische fusie, aandelenfusie of een bedrijfsfusie). Welke juridisch structuur het best past, is afhankelijk van de feitelijke situatie.

Wanneer een bestuurder zijn bestuurstaken onbehoorlijk kwijt, kan de bestuurder aansprakelijk worden gesteld voor de schulden van de vennootschap. Voor de bestuurders is het van belang zich aan wet- en regelgeving te blijven houden om aansprakelijkstelling te voorkomen. De belangrijkste artikelen die gaan over bestuurdersaansprakelijkheid bij een bedrijfsovername van een besloten vennootschap zijn:

2:9 BW (interne bestuursaansprakelijkheid);

2:11 BW (aansprakelijkheid van een bestuurder die rechtspersoon is rust tevens hoofdelijk op ieder die ten tijde van het ontstaan van de aansprakelijkheid van de rechtspersoon daarvan bestuurder is);

2:216 BW (aansprakelijkheid bestuur bij een dividenduitkering waarbij de vennootschap niet zal kunnen blijven voortgaan met het betalen van haar opeisbare schulden;

2:248 BW (hoofdelijke aansprakelijkheid bestuur in geval van faillissement bij kennelijk onbehoorlijk bestuur);

6:162 BW (onrechtmatige daad);

Artikel 36 invorderingswet (bestuurder kan aansprakelijk worden gesteld voor door de vennootschap verschuldigde belastingen).

Bij een bedrijfswaardering van een bedrijf van enige omvang, wordt vaak de discounted cash flow-methode (DCF) gehanteerd. De waarde van het bedrijf volgens deze methode, volgt uit het disconteren van toekomstige vrije kasstromen met de vermogenskostenvoet. De methode is een technisch verhaal, waar we bij een adviestraject uitgebreide uitleg bij geven.

Wat we voor nu willen meegeven, is dat de waarde afhankelijk is van de toekomstige prestaties van de onderneming. Met uw strategie heeft uw bedrijf een waarde van X. Een koper hanteert misschien een andere strategie, wat een waarde oplevert van Y. Om deze reden gaan we vooral op zoek naar kopers die – bijvoorbeeld door synergievoordelen – een hogere waarde voor uw bedrijf hebben dan uw bedrijf in uw handen heeft. Uiteraard schromen we niet een gedeelte van deze hogere waarde van de verkoper te onderhandelen in de prijs die u voor uw bedrijf krijgt.

Bekijk hier een gratis voorbeeld van onze waarderapportage