Bij communicatie over de rente op een lening wordt veelal de nominale en effectieve rente getoond. De nominale rente vertelt vaak niet het hele verhaal van de kosten. Samengestelde rente en eventuele additionele kosten kunnen een impact hebben op de totale kosten (of de opbrengsten, afhankelijk van aan welke kant van de tafel je je bevindt). De effectieve rente houdt rekening met deze variabelen en is om deze reden vaak relevanter.
Wat is de nominale rentevoet?
De nominale rentevoet is de vergoeding voor het beschikbaar stellen van vreemd vermogen. Het is bijvoorbeeld het rentetarief op de spaarrekening of de hypotheekrente op de bedrijfspandhypotheek.
Wat is de effectieve rentevoet?
De effectieve rentevoet is het percentage dat ervoor zorgt dat de discontering van de verwachte kasstromen gelijk is aan de initiële waardering van de vordering of schuld.
Hierbij wordt bijvoorbeeld rekening gehouden met de nominale rente, vooruitbetaling van rente, rente-op-rente-effecten en additionele kosten als afsluitprovisie.
De effectieve rente houdt rekening met deze variabelen en geeft om deze reden een percentage wat beter weergeeft wat de lening precies kost.
Voorbeeld – hoe wordt de effectieve rentevoet berekend?
Een onderneming sluit een langlopende lening van 1 miljoen euro af voor het financieren van organische groei bij een bank. De rente bedraagt 3%, wat gelijk is aan de marktrente. Voor het voorbeeld hanteren we eenmalige betaling van de rente direct na ieder boekjaar. De afsluitkosten bedragen 15.000 euro.
De nominale rente van deze lening bedraagt 3%.
De afsluitkosten zorgen ervoor dat de effectieve rente afwijkt van nominale rente. De entiteit die deze lening afsluit, waardeert de lening tegen geamortiseerde kostprijs. Dit betekent o.a. dat de afsluitprovisie niet in één keer door de verlies- en winstrekening gaat, maar over de looptijd van de lening geamortiseerd wordt. De formule om in dit voorbeeld de effectieve rente te berekenen luidt:
(1.000.000 lening – 15.000 afsluitprovisie = 30.000 rente/(1+?1) + 30.000 rente/(1+?2) + 30.000 rente/(1+?3) + 1.000.000 aflossing/(1+?3).
Oplossen (bijvoorbeeld middels doelzoeken in Excel) voor ? levert een effectieve rente van 3,5358% op. Dit betekent dus dat de afsluitprovisie voor een effectief rentepercentage zorgt dat absoluut gezien meer dan 0,5% hoger ligt dan het nominale percentage!
Andere methode voor een eerste indicatie
Voor een indicatie van het percentage kan ook bekeken worden welk deel over de looptijd geamortiseerd wordt. In casu betekent dit 15.000 euro over drie jaar. Ongeveer 5.000 euro per jaar betekent 0,5% extra rente om van de nominale naar de effectieve rente te geraken.
Uitwerking boekhoudkundige verwerking
Ontvangst lening
Bank 985.000 (lening minus de afsluitprovisie)
@ Schuld 985.000
Jaar 1
Rentekosten 34.827,31 (985.000 * effectieve rente van 3,5358%)
@ Bank 30.000 (couponrente van 3% op 1.000.000 nominaal)
@ Schuld 4.827,31(verschil tussen rentekosten en betaling bank)
Hierdoor bedraagt de schuld eind jaar 1 985.000 + 4.827,31= 989.827,31
Jaar 2
Rentekosten 34.997,99 (989.827,31 * effectieve rente van 3,5358%)
@ Bank 30.000
@ Schuld 4.997,99
Hierdoor bedraagt de schuld eind jaar 2 989.827,31 + 4.997,99 = 994.825,29
Jaar 3
Rentekosten 35.174,71 (994.825,29 * effectieve rente van 3,5358%)
@ Bank 30.000
@ Schuld 5.174,71
Hierdoor bedraagt de schuld eind jaar 994.825,29 + 5.174,71 = 1.000.000
Eind jaar 3 wordt de schuld afgelost. De schuld bedraagt nominaal 1.000.000. Via de amortisatie zijn de transactiekosten over de drie jaar verwerkt in de administratie. De journaalpost voor de aflossing is:
Schuld 1.000.000
@ Bank 1.000.000